Zachowane akta stanu cywilnego parafii Lisów obejmują okres od początku XIX w. Metryki oprócz imion i nazwisk zawierają wiele innych informacji, wzbogacających wiedzę o naszych przodkach i historii regionu. Opracowanie i publikacja w naszym portalu tych archiwaliów jest kontynuacją rozpoczętej kilka lat temu akcji gromadzenia materiałów o historii wsi Bartodzieje i okolic. Zapraszamy do zapoznania się z pierwszym etapem prezentacji akt stanu cywilnego – indeksem urodzonych do roku 1910.
Urodzeni w parafii Lisów [1798-1840] >>>
Urodzeni w parafii Lisów [1841-1969] >>>
Urodzeni w parafii Lisów [1870-1994] >>>
Urodzeni w parafii Lisów [1895-1910] >>>
Urodzeni w parafii Lisów mieszkańcy wsi Bartodzieje – dane poszerzone [1811 – 1860] >>>
Urodzeni w parafii Lisów mieszkańcy wsi Bartodzieje – dane poszerzone [1861 – 1896] >>>
Dla historyka, regionalisty akta stanu cywilnego to prawdziwa skarbnica wiedzy, uzupełniająca inne źródła, takie jak spisy mieszkańców, księgi hipoteczne, inwentarze dóbr, akta notarialne, itp. W przypadku Bartodziej zachowały się m.in. kompletne akta uwłaszczenia chłopów z 1864 r. oraz późniejsza dokumentacja kontrowersji pomiędzy wsią, a dworem o serwituty. W ciągu 70 lat, które upłynęły od uwłaszczenia do scalenia gruntów wsi Bartodzieje, doszło do istotnych zmian własności i licznych podziałów gospodarstw. W latach 30. XX w. w rękach tych samych rodów pozostała tylko część ukazowej ziemi. Księgi metrykalne, a zwłaszcza akty małżeństw, są bardzo pomocne w odtworzeniu łańcucha kolejnych dziedziczeń i zmiany właścicieli. Należy jednak pamiętać, że pełna rekonstrukcja tego procesu i dokładne wskazanie do kogo w danej chwili należały konkretne grunty mimo bogatych źródeł metrykalnych będzie bardzo trudne, gdyż część zmian własności dokonywała się w drodze cywilnych umów kupna – sprzedaży, a tego typu transakcje nawet jeśli były dokumentowane przez notariuszy, to w większości się nie zachowały.
Kolejnym obszarem, w którym akta kościelne są pomocne w badaniach historii naszej miejscowości jest struktura demograficznej ludności chłopskiej i służby dworskiej oraz wzajemne relacje tych grup społeczności wiejskiej. W Bartodziejach inaczej niż w większości sąsiednich, prywatnych wsi, po uwłaszczeniu nie doszło do parcelacji ziemi dworskiej i likwidacji szlacheckiego majątku, z tego względu śledzenie zależności dwór – wieś jest możliwe w okresie przed uwłaszczeniem i po jego zakończeniu, aż do końca okresu międzywojennego. Uwłaszczenie było przełomowym momentem dla polskiej wsi. Z chwilą gdy właściciele ziemscy utracili przywileje wynikające z pańszczyzny musieli zatrudniać pracowników najemnych, co z pewnością miało wpływ na przeobrażenia w sferze demografii również w naszej miejscowości.
Informacje z kościelnych akt umożliwiają również analizę rozwoju struktury terytorialnej lisowskiej parafii, pozwalając na dość dokładne ustalenie dat powstawania nowych wsi. W XIX wieku były zwykle kolonie, lokowane na coraz gorszych gruntach lub w trudno dostępnych miejscach. Dla przykładu w księdze urodzeń parafii Lisów z lat 1801 – 1837 znajduje się wykaz urodzonych w 5 głównych wsiach, a więc w Bartodziejach, Bierwcach, Lisowie, Piasecznie i Woli Bierwieckiej. Ponadto wykaz obejmuje starą wieś Jeziorno oraz stosunkowo nowe miejscowości, określane jako Budy Bierwieckie, a więc Obózek i Kruszyny, zamieszkałe głównie przez niemieckich kolonistów wyznania protestanckiego. Wraz z upływem czasu w aktach pojawiają się inne miejscowości: Czekajów, Ludwinów, Godzisz, Wycisłówka, itp.
Wracając do indeksów, których publikację rozpoczynamy w naszym portalu, należy dodać, że nie są one wolne od błędów, zdarzających się w tego typu opracowaniach, a wynikających z różnych przyczyn, choćby nieczytelnego charakteru pisma osoby sporządzającej akt lub tłumaczenia z języka rosyjskiego lub łaciny. Kolejny problem to pisownia nazwisk, która zmieniała się na przestrzeni lat, podobnie jak ich brzmienie. Inna sprawa to błędy powstałe już na etapie sporządzania samych aktów. Trzeba pamiętać, że do początku XX wieku wyjątek stanowiły osoby umiejące czytać i pisać, dlatego nie mogły one zweryfikować tego co zostało napisane w akcie. Częstym zjawiskiem było to, że ta sama osoba występowała pod innym nazwiskiem w akcie chrztu, pod innym (zniekształconym) w akcie małżeństwa, a jeszcze pod innym w akcie zgonu. Jeśli do tego dojdą różne daty urodzenia tej samej osoby, to trudno niekiedy w stanie stwierdzić czy mamy do czynienia z tą samą czy inną osobą.
Wojciech Ćwierz
